Sedat Ergin / Anayasa Mahkemesi'nde Yeni dönemin Güç denklemi

Sedat Ergin
sergin1@hurriyet.com.tr




Anayasa Mahkemesi'nde Yeni dönemin Güç denklemi


SON Iki gündür yazılarımızda hükümet teklifinin yasalaşması halinde gerçekleşecek Anayasa değişikliklerinin Yeni dönemde Anayasa Mahkemesi'ne Üye seçim mekanizmalarını nasil etkileyeceğini irdeledik.


Bugünkü konumuz imkb Üye seçiminde uygulanacak Yeni esasları çerçevesinde Anayasa Mahkemesi'ne nasil BİR kimliğin ve Dünya görüşünün Hakim olacağı sorusuna yanıt aramak.

MEVCUT ÜYELER Devam 2 YENİ ÜYE GELİYOR

Ayşe imkb girişirken hemen basta yönteme ilişkin Iki önemli noktanın altını çizelim. Birincisi, değişikliğin yürürlüğü girmesiyle Birlikte Mahkeme'nin yedek üyeleri de asil Üye sıfatını kazanıyor. Ayşe durumda 11 asil üyeye 4 yedek Üye de eklenince Sayı 15'e çıkıyor.

İkinci nokta, Mahkeme'de Halen Üye olanların seçilmiş oldukları sürenin sonuna kadar, yani yas haddinden emeklilikleri gelene kadar (65 yas) görevlerine Devam edecek olması.

Halen Mahkeme'de 14 Üye var, çünkü YÖK kontenjanından Üye Sacit Adalı Kisa BİR süre kez Emekli oldu. Ayşe üyeliğin önümüzdeki günlerde Cumhurbaşkanı Abdullah Gül tarafından yapılacak atama ile doldurulması bekleniyor. Ayşe arada Iki yedeıyla boşalan pozisyonlara da Gül bu hafta içinde atama yaptı. (Alpaslan Altan ve Burhan Üstün)

Bu durumda mevcut 14 üye ile Gül'ün yakında Adalı'nın yerine atayacağı 15'inci üye, 65 yaşlarını doldurana kadar kariyerlerine devam edecek. Emeklilik nedeniyle yer açıldığında, her üye anayasa değişikliğiyle getirilen yeni yöntemlere uygun bir şekilde ya TBMM tarafından seçilecek ya da Cumhurbaşkanı tarafından atanacak.

Anayasa teklifi, Mahkeme'nin üye sayısını 17'ye çıkarıyor ve bu kontenjanın doldurulması için süratle iki yeni üye seçilmesini öngörüyor. Buna göre, yürürlüğe girmesinden sonraki bir ay içinde bu iki üyelik için Baro Başkanları'nın ve Sayıştay Genel Kurulu'nun göndereceği her biri için üçer aday arasından TBMM'de seçim yapılacak. Bu seçim sonucu 17 üyeli Anayasa Mahkemesi yeni kompozisyonuyla yoluna koyulmuş olacak.

MEVCUT 9 ÜYE “ODAK” DEMİŞTİ

Mevcut 15 üyeli yapı içinde Turgut Özal'ın atadığı 1 (Başkan Haşim Kılıç), Süleyman Demirel'in atadığı 1, Ahmet Necdet Sezer'in atadığı 9 ve Abdullah Gül'ün atadığı 3 üye var. Gül, 1 üyeyi de önümüzdeki günlerde seçecek. Yeni anayasa değişikliklerinin en erken temmuz ayının ortasında yürürlüğe girdiğini varsaydığımızda, 1+1+9+3+ kompozisyonuna ağustos ayının sonunda TBMM'deki Adalet ve Kalkınma Partisi çoğunluğunun seçeceği 2 üyeyi de dahil etmemiz gerekiyor.

Mahkeme'deki güç dengelerini okuyabilmek için 2008 yılında Adalet ve Kalkınma Partisi hakkındaki kapatma davasında verilen oyları esas alalım. Bu partinin laiklik aleyhtarı faaliyetlerin odağı haline geldiği yolundaki karar 10'a 1 alınmış, Başkan Kılıç dışında 10 üye bu yönde oy kullanmıştı. Bunlardan Adalı emekli oldu, kalan 9'u hâlâ üye.

Buna karşılık Mahkeme'nin 6 üyesi iktidar partisinin kapatılması yönünde oy kullandı (Fulya Kantarcıoğlu, Ayla Perktaş, Mehmet Erten, Necmi Özler, Osman Paksüt, Şevket Apalak). Üyelerden 4'ü ise kapamaya karşı çıkarak, hazine yardımının kesilmesiyle yetinilmesi istedi (Ahmet Akyalçın, Serdar Özgüldür, Serruh Kaleli, Sacit Adalı). Parti kapatma için gerekli 7 sayısına ulaşılamadığı için sonuçta Mahkeme'den hazine yardımının kesilmesi kararı çıktı.

GÜL MAHKEMEYE TUĞRASINI BU YIL VURACAK

Güç dengesinin geleceği için nasıl bir tahmin yapabiliriz? “Odak” kararını esas alırsak, 9 üye hala iş başında. Ancak Gül'ün atadığı 3 üye ile Adalı'nın yerine yapacağı atama ve daha sonra TBMM'nin göndereceği 2 üye ile Başkan Kılıç'ın muhafazakâr çizgisiyle uyumlu daha belirgin bir karşı ağırlık oluşacağı tahmin edilebilir; özellikle Üstün ve Altan'ın bu blok içinde hareket edeceği varsayılırsa... Bu noktada kapatmaya karşı çıkan bazı üyelerin de son dönemde Başkan Kılıç'la ahenkli hareket etme eğilimleri de dikkate alınmalıdır.

Ancak Anayasa Mahkemesi'ndeki güç dengesinin gerçek anlamda bu yılın sonundan önce değişeceğini söylemek daha isabetli olur. Bunun nedeni, iki üyenin (Özler ve Apalak) bu yıl yaş haddinden ayrılacak olmasıdır. Bu iki üyenin yerine yapılacak atamalarda Gül belirleyici olacaktır. Bu durumda Gül döneminde atanan üyelerin sayısı 8'e çıkarken, odak kararına katılmış üyelerin sayısı 7'ye düşecektir. Gül, 2011 yılında emekli olacak bir üyenin yerine (Fettah Oto) yeni bir atama daha yapacaktır.

Şimdi en kritik soruya geliyoruz. Gül'ün Anayasa Mahkemesi'ne ne ölçüde damgasını vuracağı, Köşk'te ne kadar kalacağı sorusunun yanıtıyla yakından ilgilidir. Görevi 2012 yılına kadar 5 yıl sürerse, Gül başka yeni bir üye atamayacaktır. Görevi 2014 yılına kadar 7 yıl sürerse, bu takdirde Cumhurbaşkanı Gül 2013 yılında Kantarcıoğlu, 2014'te Akyalçın, Erten ve Perktaş olmak üzere toplam 4 üyenin yerine daha atama yapma imkânı bulabilir.