mehmetaltan@stargazete.com
Geçenlerde... Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Türk Motor Merkezi’nin açılışı dolayısıyla düzenlenen törende çok hoşuma giden bir konuşma yaptı.
O konuşmada... Kanuni Sultan Süleyman’ın, “halk içinde muteber bir nesne yok devlet gibi, olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi” sözünü hatırlatan Başbakan Erdoğan şunları söylüyordu:
“İşte devlet bu.
Böyle olmak zorundayız.
Yani bir sağlıklı nefese devleti feda edebilecek bir felsefeyle çalıştığınız gün, insan bu toplumda değer kazanır.
İnsanın değerinin olmadığı bir devlet, devlet değildir. Onun için önce devlet değil, önce insan.
Önce insan, sonra devlet.
İnsanın güçlü olmadığı yerde devlet güçlü olur mu?”
***
1990 yılında...
Pakistanlı Mahbup ul Haq ve Hindistanlı Amartya Sen, “kişi başına düşen milli gelir, sağlık ve eğitim kriterlerini” dikkate alarak, dünyanın her yıl gelişmişlik durumunu tespit eden İnsani Gelişmişlik Raporu’nu oluşturdular.
“Önce insan, sonra devlet” diyenlerin kullanacakları çok yeni ve modern bir ölçüm anlayışı geliştirdiler...
Bu ölçüm sayesinde “insanın” durumunu somut olarak görüyoruz.
2010 İnsani Gelişme Endeksi 4 Kasım’da yayınlandı.
Rapora göre insanlar...
Ortalama 83,2 yıl ile en uzun Japonya’da yaşıyor... 12,6 yıl ile en uzun eğitimi Norveç’te alıyor... Ve 56 bin 975 euro ile kişi başına en çok geliri Lihtenştayn’da elde ediyor.
***
Maalesef...
Türkiye, 2009’dan 2010’a 79. sıradan 83. sıraya geriledi. Geriledi çünkü...
2010 raporunda, İnsani Gelişme Endeksi’ni hesaplamak için kullanılan bazı gösterge ve yöntemlerde düzenlemeler yapıldı.
Bilgiye erişim ve kabul edilebilir bir yaşam standardını ölçen göstergeler 2010 raporunda değiştirildi.
Bu sene ayrıca üç yeni endeks geliştirildi. Eşitsizliğe Uyarlanmış İnsani Gelişme Endeksi bir ülkenin “sağlık, eğitim ve gelir alanındaki kazanımlarını” dikkate alarak bunların o ülke içinde “nasıl dağıldığını” ele alıyor.
“Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi” kadınlar ile erkekler arasındaki kazanımlar arasındaki farkları aydınlatan yeni bir ölçüm.
Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi ise aynı hane içinde eğitim, sağlık ve yaşam standardı alanlarında yaşanan birden fazla yoksunluğu tespit ediyor. Ve bu yeni ölçümler ışığında 2010 İnsani Gelişme Endeksi’nde Türkiye, sıralamada AB üye ülkeleri ile AB’ye aday olan diğer ülkelerin ve OECD ortalamasının altında yer aldı.
Türkiye gibi yüksek insani gelişme kategorisinde bulunan ve satın alma gücü paritesine göre kişi başına düşen milli gelir seviyesi Türkiye’nin altında olan Bulgaristan, Letonya ve Romanya gibi ülkeler, ortalama eğitim süresi ve beklenen yaşam süresi ortalamaları nedeniyle sıralamada Türkiye’nin üstünde değerlendirildi.
***
Türkiye’nin...
“Önce insan” demenin hakkını verebilmesi için... İnsani Gelişme Endeksi’nde, OECD ve AB standartlarında daha üst sıralara ulaşabilmesi için... 72,2 olan yaşam beklentisini ve 6,5 yıl olan ortalama eğitim süresini arttırması gerekiyor.
Çünkü...
Türkiye’de ortalama eğitim süresi OECD ülkelerinin sürelerinin neredeyse yarısına denk geliyor. 2010 rakamlarına göre Türkiye’de ortalama eğitim süresi 6,5 yıl iken, OECD ülkelerinde bu süre 11,4 yıl.
Türkiye, ayrıca...
Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi’nde 138 ülke arasında 77. sırada, Ermenistan ve Gürcistan gibi ülkelerin altında...
Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi’nde ise yüksek insani gelişme gösteren ülkeler kategorisinde Peru ve Kolombiya’nın ardından Brezilya ile birlikte en diplerde...
***
Bu arada...
1970’ten bu yana yaşam standardı yeryüzünün her noktasında ilerledi.
Türkiye’nin 30 sene içinde doğumda yaşam beklentisi yaklaşık 12 sene, ortalama eğitim süresi yaklaşık 4 sene ve beklenen okula devam süresi yaklaşık 5 sene arttı. 1980-2010 arasında milli gelir yüzde 112’lik artış gösterdi.
Otuz yıllık bu iyileşme...
Başlangıç İnsani Gelişme Endeksi’ndeki benzer ülkelerin kaydetmiş olduğu ortalama gelişmeler ile kıyaslandığında, Türkiye’yi İnsani Gelişme Endeksi’nde ilerleme performansı olarak 14. sıraya oturuyor.
***
Eğer temel şiarımız “önce insan sonra devlet” ise ekonominin büyüklüğü değil, İnsani Gelişme Endeksi’ndeki konumumuz önemli.
Bu endeks hem gelişmeleri, hem de yetersizliği siyasal propagandadan arındırarak gösterdiği için çok yararlı ve sahici...
Sizce 2023 yılında Türkiye İnsani Gelişmişlik Endeksi’nde kaçıncı sırada olur?
Battı yıkıldı mahvoldu dediğimiz Yunanistan 22. sırada da...
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder